Sáng 23/7, tại Hà Nội, Tổ chức "Trái tim người lính Việt Nam” phối hợp với CLB "Mãi mãi tuổi 20”, Tạp chí Môi trường và Đô thị Việt Nam; Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam và Hội đồng Họ Đặng Việt Nam tổ chức giới thiệu di ảnh 10 nữ anh hùng liệt sĩ dân quân Lam Hạ (TP Phủ Lý, tỉnh Hà Nam) vừa được phục dựng màu từ ảnh đen trắng; Giới thiệu tác phẩm "Nhật ký Tình yêu người lính” của Liệt sĩ Trần Minh Tiến và trao tặng "Tủ sách Đặng Thùy Trâm” cho Trường THCS Lương Văn Nắm (xã Tân Trung, huyện Tân Yên, tỉnh Bắc Giang).

Đây là sự kiện ý nghĩa và nhân văn nhằm hưởng ứng các hoạt động nhân kỷ niệm 77 năm ngày Thương binh Liệt sĩ (27/7/1947 – 27/7/2024), với lòng biết ơn vô hạn và để góp phần tri ân những người đã ngã xuống vì quê hương đất nước, trong đó có những người mẹ, người chị Phụ nữ Việt Nam, với truyền thống 8 chữ vàng "Anh hùng, bất khuất, trung hâu, đảm đang” như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã phong tặng.

Đã gần 50 năm trôi qua, kể từ khi cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước giành thắng lợi, nhưng đối với rất nhiều người, hình ảnh về cuộc kháng chiến gian khổ nhưng hào hùng đó vẫn còn vẹn nguyên. Đó là hình ảnh về những năm tháng chiến đấu ác liệt, hình ảnh những người vợ, người mẹ nghẹn ngào tiễn chồng, con ra chiến trường, hình ảnh những nam nữ thanh niên quyết tâm xung phong lên đường nhập ngũ,... Với thế hệ trực tiếp tham gia cuộc kháng chiến chống Mỹ của dân tộc, đã hy sinh xương máu cho nền độc lập, tự do của Tổ quốc thì sức mạnh để vượt qua những năm tháng đau thương, mất mát đó chính là lý tưởng sống cao đẹp, tình yêu Tổ quốc và tình yêu lứa đôi trong sáng, thiêng liêng.

Trong vô vàn những câu chuyện thời chiến, có một câu chuyện cảm động về mối tình đẫm nước mắt của đôi trai tài - gái sắc một thời xứ Hà Đông. Trước khi ra trận hy sinh, anh (Trần Minh Tiến) là một cầu thủ bóng đá của đội tuyển trẻ Hà Tây và Đội bóng Sư đoàn 308; còn chị (Lưu Liên) là một thiếu nữ xinh đẹp, diễn viên của Đoàn Văn công xung kích tỉnh Hà Tây. Hai người đã có rất nhiều kỷ niệm đẹp gắn liền với tuổi học trò trong sáng nhưng đứng trước sứ mệnh bảo vệ Tổ quốc họ đã lựa chọn chia xa. Trong khoảng thời gian đó, họ vẫn trao cho nhau những tình cảm nồng thắm, nỗi nhớ nhung da diết, cùng nhau vượt qua những năm tháng gian khổ của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

Xúc động hơn nữa, là mặc dù đã hy sinh từ năm 1968, nhưng hơn nửa thế kỷ qua, Liệt sĩ Trần Minh Tiến vẫn công khai "sống chung” trong nhà người yêu của mình là chị Lưu Liên. Anh đã được chồng và các con của người bạn gái năm xưa chấp nhận như một "thành viên” trong gia đình: có bàn thờ riêng, để mọi người cùng thắp hương nhân mùng Một, ngày Rằm theo lịch âm hằng tháng và "xin ý kiến” khi có công việc "đại sự”…

Cuốn sách "Trở về trong giấc mơ” được Nhà văn Đặng Vương Hưng sưu tầm, biên soạn và giới thiệu từ những trang sổ tay nhật ký của liệt sĩ Trần Minh Tiến (1945 - 1968). Bản thảo được viết trong khoảng thời gian từ tháng 11/1966 đến tháng 3/1968. Thông qua những trang nhật ký, người chiến sĩ trẻ Trần Minh Tiến đã ghi lại những tháng ngày tập luyện gian nan, vất vả, để chuẩn bị cho cuộc hành quân vượt Trường Sơn vào miền Nam chiến đấu. Cuốn sổ nhật ký nhỏ đã trở thành một người bạn tâm tình, là nơi để người lính trẻ bộc bạch những tâm tư, tình cảm sâu kín nhất của lòng mình.

Được xuất bản lần đầu năm 2005, do NXB Hội Nhà văn ấn hành, "Trở về trong giấc mơ” đã được NXB Công an Nhân dân tái bản lần đầu năm 2010 và nay vinh dự được NXB Chính trị Quốc gia Sự thật tái bản lần thứ 2. Gần 20 năm qua, "Trở về trong giấc mơ” đã được nhiều thế hệ bạn đọc đón nhận, không chỉ bởi nội dung trung thực của thế loại Nhật ký thời chiến, mà còn cảm động bởi mối tình đặc biệt của đôi trai tài gái sắc xứ Hà Đông xưa đã đi qua chiến tranh.

Điều đăc biệt là trong lần tái bản năm 2024 này, NXB Chính trị Quốc gia Sự thật đã làm mới "Trở về trong giấc mơ”bằng cách kết hợp sách giấy và sách điện tử, với nhiều trang có in các mã QR. Đây cũng là cuốn sách đầu tiên được Nhà xuất bản ứng dụng chuyển đổi số phục vụ bạn đọc. Ngoài phần nhật ký, sách còn cung cấp thêm cho độc giả nội dung đầy đủ 109 bức thư của liệt sĩ Trần Minh Tiến gửi cho người yêu là Vũ Thị Lưu Liên. Đó cũng chính là tác phẩm "Những lá thư tình đi qua chiến tranh", đã được NXB Thông tin và Truyền thông ấn hành năm 2021.

Như vậy, nếu có cuốn sách "Trở về trong giấc mơ” trên tay, ngoài nội dung Nhật ký, bạn đọc còn có thể quét mã QR in kèm nội dung sách để được đọc cả "Những lá thư tình đi qua chiến tranh” và cảm nhận những tâm tư, tình cảm, suy nghĩ sâu sắc đầy yêu thương và trách nhiệm đối với người yêu, đối với cuộc đời, đối với Tổ quốc của người lính trẻ Trần Minh Tiến. Vượt lên trên những cảm xúc riêng tư của tình yêu đôi lứa, cuốn sách sẽ khơi nguồn cảm hứng giúp thế hệ trẻ hiểu hơn về cuộc kháng chiến trường kỳ, nhiều hy sinh, mất mát nhưng rất đỗi tự hào của dân tộc cũng như hoài bão, khát vọng cống hiến cho đất nước của thế hệ cha anh, để vững vàng bước tiếp trên chặng đường xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hôm nay.

Ngày 16/3/1884, sau trận phục kích chặn đánh đạo quân của Thiếu tướng Brie đờ Linlơ tại Đức Lân (Thái Nguyên), Thủ lĩnh Lương Văn Nắm – tức Đề Hả cùng Phó thủ lĩnh Đỗ Văn Hùng – tức Đề Sặt, đôi bạn gắn kết và được tôi luyện qua cuộc chiến chống Thanh phỉ đã làm lễ tế cờ tại sân đình làng Thế Lộc (tổng Yên Lễ, huyện Yên Thế – nay là Đình Hả, thuộc xã Tân Trung, huyện Tân Yên, tỉnh Bắc Giang) chính thức phát động nhân dân địa phương đứng dậy chống giặc Pháp.

Sử sách gọi đây là Cuộc khởi nghĩa Yên Thế bởi trong khoảng hai năm 1884 – 1885, Đề Hả – Đề Sặt chỉ tập hợp được dưới ngọn cờ của mình những nhóm vũ trang tự phát trong vùng với khoảng 60 tay súng thường trực, chừng hơn 400 người khác khi có lệnh mới rời bỏ cày cuốc đến tập hợp.

Thế nhưng sách Lịch sử quân sự xứ Đông Pháp (Histoire militaire de l’Indochine française) phải thốt lên rằng: Đề Hả – Đề Sặt đã tổ chức vùng Yên Thế và lập ra ở đây những pháo đài thật sự.

Kể từ cuối năm 1885, khởi nghĩa Yên Thế trở thành phong trào Yên Thế khi nó là trung tâm chỉ đạo với sức hút mạnh mẽ đối với các cuộc khởi nghĩa Tam Đảo của Đề Công – Đề Nguyên, Bảo Lộc của Cai Biều – Tổng Bưởi và nhất là với toán vũ trang của Thống Phức. Đề Thám vừa rời căn cứ Cai Kinh về quê nhà lập ra Quân thứ Song Yên trên đất Yên Thế – Yên Dũng.

Mặc dù sau hội nghị Dĩnh Thép (ngày Rằm tháng Bảy năm Mậu Tý – tức 22/8/1888), Đề Hả lui xuống hàng Phó tướng và đứng sau Chánh tướng Thống Phức nhưng tính đến đầu năm 1892, mọi chiến công vẫn được thừa nhận là thời kỳ Đề Hả – Đề Sặt.

Nghĩa quân tiếp tục đối đầu với các đạo quân Pháp dưới sự chỉ huy của các Thiếu tướng Godin (10/1890 và 12/1890), Thiếu tướng Voyron (3/1892), Đại tá Frey cùng nhiều trung tá, thiếu tá có tên tuổi trong trận mạc cũng như viên đại thần chuyên dẹp loạn Hoàng Cao Khải.

Hiệu quả kỳ diệu của hệ thống làng chiến đấu khiến giới quân sự Pháp phải bàng hoàng thốt lên: "Đã từ lâu vùng thượng Yên Thế nằm trong tay một số thủ lĩnh phiến loạn. Đóng trong một vùng vô cùng thích hợp chiến tranh du kích nhưng toán quân của họ không ngừng phát triển. Toán chính theo lệnh của Đề Hả, chiếm đóng tất cả các vùng phía Bắc Tỉnh Đạo. Những sào huyệt chính đóng ở làng Dương Sặt (làng quê của Đề Sặt) và Thế Lộc (làng quê của Đề Hả)”.

Từ ngày 21/8/1889 đến ngày 17/9/1889, quân Pháp đã 5 lần dồn dập đem cả pháo binh, kỵ binh tấn công và triệt hạ hai làng kể trên. Đề Hả – Đề Sặt đưa lực lượng của mình rút về hệ thống phòng ngự đã chuẩn bị sẵn dọc bờ sông Sỏi.

Đầu tháng 3/1892, Thiếu tướng Voyron lại được lệnh mang 2.800 quân cùng nhiều vũ khí tối tân tiến vào hệ thống phòng ngự sông Sỏi, đánh bật lực lượng của Đề Hả – Đề Sặt. Hoang mang trước sức mạnh quân sự của kẻ thù, Đề Sặt đã ngầm đầu độc thủ lĩnh Lương Văn Nắm trong đêm Tết Hàn thực (ngày 3 tháng 3 năm Nhâm Thìn, tức 11/4/1892) rồi mang 50 thủ hạ, 48 khẩu súng đến đồn binh Cao Thượng quy hàng, kết thúc thời kỳ đầy gian khó nhưng cũng nhiều vinh quang của hai thủ lĩnh khởi đầu của cuộc khởi nghĩa Yên Thế, được dân yêu quý gắn liền tên tuổi với làng quê sinh ra.

Cách đây vừa tròn 1 năm, tháng 7/2023, Trường THCS Tân Trung (huyện Tân Yên, tỉnh Bắc Giang) được vinh dự đổi tên là Trường THCS Lương Văn Nắm. Đó là tên vị lãnh tụ đầu tiên của cuộc khởi nghĩa Yên Thế cuối thế kỷ 19. Ngày 16/3/1884, Lương Văn Nắm (tức Đề Nắm) cùng nghĩa binh Yên Thế đã làm Lễ Tế cờ tại Đình Hả, xã Tân Trung. Sự kiện này mang ý nghĩa đặc biệt, mở đầu cho phong trào khởi nghĩa của nông dân Yên Thế chống thực dân Pháp xâm lược. Sau này, ngày 16/3 đã được tỉnh Bắc Giang chọn làm Ngày hội Yên Thế được tổ chức thường niên.

Từ khi Đề Nắm khởi binh và lãnh đạo cuộc khởi nghĩa của nông dân vùng Yên Thế, chỉ trong 8 năm (từ 1884 - 1892), đã đánh bại gần 1 vạn quân Pháp do các tướng Gôđanh, Voarông, Priedeline chỉ huy... Sau khi Lương Văn Nắm hy sinh, bài vị của ông được mang về Đình Hả và nhân dân thờ phụng như Thành hoàng làng. Thủ lĩnh Hoàng Hoa Thám (Đề Thám) đã thay thế lãnh đạo nghĩa quân Yên Thế, tiếp tục khởi nghĩa chống Pháp, kéo dài gần 30 năm (1884 - 1913).

Là tủ sách thứ 3 được trao tại tỉnh Bắc Giang (Sau Trường THCS xã Cao Xá, Tân Yên, Trường THCS thị trấn Bố Hạ, Yên Thế) và cũng là Tủ sách thứ 14 được trao trên toàn quốc (kể từ tháng 11/2023), "Tủ sách Đặng Thùy Trâm” tại Trường THCS Lương Văn Nắm do Nhà văn Đặng Vương Hưng khởi xướng, phối hợp với Tạp chí Môi trường và Đô thị Việt Nam; Câu lạc bộ Mãi Mãi Tuổi 20; Hội đồng Họ Đặng Việt Nam; Trung tâm xuất bản Tác phẩm mới; Quỹ Sách Vì Ước Mơ - Trung Tâm Tiếng Trung Onmap cùng  Hệ Sinh Thái Đào Tạo Thông Minh Onmap Life; Cựu chiến binh Hà Minh Sơn thực hiện và đồng hành. Tủ sách có trị giá 100 triệu đồng, đã hoàn thành bước đầu và bàn giao đúng dịp tháng 7 tri ân Thương binh – Liệt sĩ nhiều ý nghĩa.

Đó là kết quả của một hành trình thầm lặng, bền bỉ và kéo dài đã gần 10 năm. Kể từ đầu năm 2016, một nhóm cựu cán bộ CAND do Thiếu tướng, AHLLVTND Đào Trọng Hùng dẫn đầu, đã về thăm Lam Hạ và giới thiệu truyền thống lịch sử của địa phương.

Những năm 1965 – 1967, địa bàn phường Lam Hạ (TP. Phủ Lý - tỉnh Hà Nam hiện nay) là một trong những trọng điểm bị không quân Mỹ đánh phá ác liệt ở miền Bắc, vì có tuyến đường sắt và đường bộ tiếp tế cho chiến trường miền Nam, với mục tiêu chính là 2 cây cầu bắc qua sông Châu dành cho ô tô và xe lửa và cống 7 cửa đập Lạc Tràng giữ nước cho 3 tỉnh Hà Nam, Nam Đinh và Ninh Bình. Đó là giai đoạn bom đạn Mỹ trút xuống Hà Nam suốt ngày đêm. Lam Hạ được coi như "Đồng Lộc” thứ 2 ở Việt Nam.

Đầu tiên là trận ngày 1/10/1966, tại trận địa pháo cao xạ đặt cách cầu Phủ Lý khoảng 300m. Sáu nữ pháo thủ dân quân là Đinh Thị Tâm, Phan Thị Tuyết, Nguyễn Thị Thu, Nguyễn Thị Thi, Phạm Thị Lan, Vũ Thị Phương đã anh dũng hy sinh.

Tám ngày sau, ngày 9/10/1966, máy bay Mỹ điên cuồng tấn công trận địa phòng không đặt tại thôn Đường Ấm. Trong trận chiến này có ba nữ pháo thủ dân quân là Nguyễn Thị Thuận, Trần Thị Thẹp, Nguyễn Thị Oánh đã anh dũng hy sinh.

Gần một năm sau, ngày 7/7/1967, tại trận địa pháo đặt ở thôn Hòa Mạc, nữ dân quân Đặng Thị Chung đã chiến đấu dũng cảm đến hơi thở cuối cùng.

Trong kháng chiến chống Mỹ, "10 cô gái Đồng Lộc” là Thanh niên xung phong, đã dũng cảm hy sinh trong khi làm nhiệm vụ san lấp hố bom và bảo đảm giao thông tuyến lửa... Còn "10 cô gái Lam Hạ” là dân quân trực tiếp chiến đấu, họ hy sinh khi ngẩng cao đầu trên mâm pháo, bắn trả máy bay Mỹ.

Nhưng đáng tiếc là người cả nước còn rất ít người biết về các chị! Nếu có hỏi ai về tấm gương của 10 cô gái nào đã hy sinh trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, thì chắc chắn người ta sẽ nói ngay đến địa danh Đồng Lộc (Hà Tĩnh). Bởi thế huyền thoại về "10 cô gái Lam Hạ” diễn ra đã hơn nửa thế kỷ, mà sự tôn vinh của hậu thế chưa xứng tầm. Thậm chí, đã có một thời gian dài gần như bị lãng quên…

Ngay sau chuyến đi từ năm 2016, Nhà văn Đặng Vương Hưng đã viết một bài dài đăng trên tài khoản facebook cá nhân; đồng thời, trực tiếp soạn thảo công văn của Quỹ "Mãi mãi tuổi 20”, gửi các cơ quan chức năng, với những đề xuất cụ thể: Tổ chức Hội thảo khoa học và đề nghị truy tặng danh hiệu Anh hùng LLVTND cho Tiểu đội nữ dân quân Lam Hạ; Phát động Cuộc vận động sáng tác Văn - Thơ - Ca khúc và Tượng đài "10 cô gái Lam Hạ”; Tổ chức giao Giao lưu văn nghệ "10 cô gái Lam Hạ” với các nhân chứng lịch sử, cùng Lễ hội Tiếp lửa truyền thống thường niên; với nhiều hoạt động độc đáo vào dịp ngày giỗ chung của "10 cô gái Lam Hạ”; để xây dựng nơi này thành một địa chỉ du lịch văn hóa tâm linh của tỉnh Hà Nam…

Đến nay, nhiều nội dung của đề xuất nêu trên đã trở thành hiện thực. Hưởng ứng các hoạt động nhân kỷ niệm 77 năm ngày Thương binh Liệt sĩ (27/7/1947 – 27/7/2024); nhóm họa sĩ trẻ của "Trái tim Người lính Việt Nam” phối hợp với CLB "Mãi mãi tuổi 20” vừa phục dựng màu cho di ảnh chân dung của "10 cô gái Lam Hạ” và một số Liệt sĩ của CLB "Mãi mãi tuổi 20” để giới thiệu và trao tặng cho Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam.

Cũng trong khuôn khổ sự kiện trên, sẽ có thêm 8 di ảnh màu "Mãi mãi tuổi 20” vừa được nhóm Họa sĩ trẻ của "Trái tim người lính phục dựng màu, để trao tặng cho thân nhân các gia đình Liệt sĩ đến từ nhiều vùng miền trong cả nước, nhân ngày 27/7.

Đặc biệt, trong số 8 di ảnh nêu trên, lần đầu tiên có 3 di ảnh của các Liệt sĩ  thuộc Lực lượng CAND đều do Đại tá Trương Minh Côn (nguyên Phó Giám đốc Công an tỉnh Hà Nam; Chủ tịch Hội Cựu CAND thành phố Phủ Lý) giới thiệu và đề nghị Tổ chức "Trái tim người lính” trợ giúp việc phục dựng màu.

Ảnh ghép 8 chân dung đính kèm (xếp theo thứ tự năm sinh): Liệt sĩ CAND Nguyễn Bá Lợi (1923 – 1970); Liệt sĩ QĐND Nguyễn Văn Vân (1925 – 1950) tức Tuấn Sơn – Trung đoàn trưởng Trung đoàn Tây Tiến nổi tiếng trong thơ Quang Dũng; Liệt sĩ CAND Phạm Văn Lưu (1925 – 1965); Liệt sĩ CAND Hoàng Văn Ấm (1932 – 1969); Liệt sĩ Trần Minh Tiến (1945 – 1968), tác giả của nhật ký "Trở về trong giấc mơ”; Liệt sĩ Hà Văn Lâm (1947 – 1973); Liệt sĩ Xe tăng Đinh Quang Việt (1952 – 1974) và Liệt sĩ Nguyễn Hữu Tạo, tức Trịnh Xuân Tạo (1953 – 1972).

Theo Môi trường và Đô thị